Kilka tysięcy prac artystycznych stworzonych na przestrzeni ponad 50 lat kariery. Od wielkich formatów, po szkice na małych kartonikach. Od obrazów olejnych, przez akwarele, gwasze, grafiki, szkice, a nawet rzeźby czy malowidła ścienne. Zawsze na czasie i z otwartością wobec zmieniających się trendów w sztuce. Nieustannie zaangażowana w życie swojego rodzinnego Nowego Sącza. Pełna energii i życzliwa ludziom. Poznajcie Marię Ritter, najbardziej znaną nowosądecką artystkę.

Maria Ritter urodziła się 11 października 1899 r. w Nowym Sączu. Tam ukończyła szkołę powszechną i klasyczne Gimnazjum Żeńskie. W latach 1921–1927 studiowała w Krakowie, zaliczając dwa lata filozofii ścisłej i historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz pięć lat studiów w Akademii Sztuk Pięknych. Malarstwo sztalugowe studiowała u Wojciecha Weissa, grafikę u Jana Wojnarskiego, rzeźbę u Xawerego Dunikowskiego, a techniki ścienne u Jana Hoplińskiego. Rok akademicki 1924/25 spędziła w Paryżu na studiach prywatnych u Fernanda Légera i Othona Friescha. Spotykała się z polskimi stypendystami filii krakowskiej ASP w Paryżu prowadzonej przez Józefa Pankiewicza. Swój malarski warsztat doskonaliła w Luwrze, kopiując dzieła Leonarda da Vinci, Rembrandta, Velazqueza czy Reynoldsa. W roku 1934 przebywała we Włoszech, aby lepiej poznać tajniki malarstwa ściennego.

Od 1927 roku artystka należała do krakowskiego stowarzyszenia „Zwornik”, które skupiało głównie kolorystów i postimpresjonistów. Z tym ugrupowaniem, działającym do 1939 r., wystawiała prace w kraju i za granicą. W czasie okupacji hitlerowskiej angażowała się w działania konspiracyjne i pomocowe, a po wojnie w aktywną pracę społeczną na rzecz miasta. W 1945 r. zajmowała się tworzeniem Oddziału Związku Polskich Artystów Plastyków w Nowym Sączu, reprezentując artystyczne środowisko sądeckie podczas rozmaitych spotkań ZPAP na terenie Polski. W 1974 r. artystka ciężko zachorowała. Wylew krwi do mózgu spowodował paraliż prawostronny. Nie mogła pogodzić się z bezczynnością, zaczęła więc ćwiczyć i wprawiać do rysunku lewą rękę. Nieporadne szkice opatrywała napisem „lewą ręką”. Zmarła w Nowym Sączu 25 marca 1976 r.

Trwająca około pięćdziesięciu lat kariera malarska Marii Ritter przypadła na okres ogromnych zmian, wielości kierunków artystycznych i dążeń do indywidualizacji. Jej twórczość jest odzwierciedleniem najistotniejszych nurtów sztuki polskiej XX wieku, a w środowisku nowosądeckim zdecydowanie wyróżniała się nowatorstwem. Tematyka jej dzieł jest bardzo zróżnicowana. Artystka sięgała chętnie po sceny rodzajowe, portrety, pejzaże czy martwe natury. Jej wczesne prace cechuje akademicki naturalizm, bryłowatość form i świetlistość kolorów. W latach 30. uległa wpływom kolorystów i postimpresjonistów, malując w tej manierze po lata 50. W drugiej połowie lat 40., jak większość artystów polskich, podejmowała tematy zgodnie z doktryną socrealizmu. W latach 60. i 70. tworzyła już dojrzale kompozycje konstrukcyjne o coraz bardziej ograniczonej gamie kolorów i zastosowaniu syntetycznych, zgeometryzowanych form płaszczyznowych. Obrazy o tematyce sakralnej, bardzo liczne w jej twórczości, wzbogacała o specyficzną idealizację, nawiązując niekiedy do stylistyki malarstwa wczesnośredniowiecznego i bizantyjskiego. Malowała wiele obrazów religijnych do kościołów, głównie na terenie diecezji tarnowskiej.

Maria Ritter specjalizowała się w tworzeniu i w renowacji polichromii. Jako członkini zespołu Józefa Dutkiewicza w latach 30. XX wieku pracowała przy odnawianiu zabytkowej polichromii drewnianego kościoła w Dębnie Podhalańskim oraz w 1955 roku kierowała zespołem odnawiającym i częściowo rekonstruującym freski w sali posiedzeń nowosądeckiego ratusza, stworzone w latach 1911–1912 przez Franciszka Sitzmana. Sama też projektowała i malowała polichromie do wielu kościołów głównie na terenie Sądecczyzny, ale też w Brzesku, Rzeszowie czy Łańcucie.

Autor tekstu:
Justyna Stasiek-Harabin, Maria Teresa Maszczak
Muzeum Ziemi Sądeckiej

Galeria Marii Ritter i Stare Wnętrza Mieszczańskie to oddział Muzeum Ziemi Sądeckiej mieszący się w rodzinnej kamienicy Marii Ritter z przełomu XVIII i XIX wieku pod adresem Rynek 2. Właśnie tam przez całego swoje życie mieszkała i tworzyła artystka. Ekspozycja zajmuje cztery pomieszczenia na pierwszym piętrze. W pierwszym, pełniącym niegdyś funkcję jej pracowni, prezentowana jest bogata twórczość artystki oraz symbolicznie zaznaczone miejsce pracy. Obrazy Marii Ritter można podziwiać także w sąsiednim zielonym saloniku, którego wystrój – podobnie jak dwóch kolejnych pokoi – nawiązuje do typowego wnętrza mieszczańskiego z przełomu XIX i XX wieku.

W Muzeum Ziemi Sądeckiej od 18 października 2024 roku do 23 lutego 2025 roku będzie można oglądać wystawę „Maria Ritter. Artystka”, prezentującą w sposób przekrojowy bogatą, różnorodną twórczość artystki. Zebrane prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Ziemi Sądeckiej oraz kolekcji osób prywatnych.

Niniejszy artykuł powstał w ramach współpracy z: