Antoni Kocjan
1902-1944

Antoni Kocjan był inżynierem-konstruktorem lotnictwa, a także współpracownikiem wywiadu Armii Krajowej w okresie II wojny światowej, oficerem AK.
Pochodził ze wsi Skalskie położonej pod Olkuszem. Podczas studiów na Politechnice Warszawskiej aktywnie uczestniczył w pracach Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Kocjan zasłynął jako utalentowany konstruktor lotniczy. Ukończył też kurs pilotażu i uczestniczył w zawodach lotniczych. Na początku lat 30-tych został głównym konstruktorem Warsztatów Szybowcowych na Polu Mokotowskim. Zaprojektowane przez niego szybowce otrzymały nazwy zainspirowane nazwami przedstawicieli rodzimej fauny: Czajka, Wrona, Komar, Sroka, Sokół, Mewa, Orlik, Bąk (motoszybowiec).
Po wybuchu II wojny światowej Kocjan zaangażował się w działalność Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Zatrzymany przez hitlerowców w łapance w Warszawie trafił do obozu koncentracyjnego Auschwitz, z którego został jednak zwolniony po kilku miesiącach. Po uwolnieniu angażował się w działalność konspiracyjną, produkcję broni dla AK, prowadzenie tajnej drukarni w podziemiach Warsztatów Szybowcowych.
Antoni Kocjan ze względu na swoje doświadczenie i wiedzę inżynierską otrzymał kierownictwo komórki wywiadu przemysłowego – Referatu Lotniczo-Pancernego Biura Studiów przemysłowych Oddziału II Komendy Głównej AK. W znacznym stopniu przyczynił się do rozpracowania nowego typu broni stosowanej przez Niemców – rakiet V2. Po przechwyceniu szczątków jednej z rakiet V-2 Kocjan brał udział w ekspertyzach mających na celu zbadanie jej konstrukcji oraz przekazanie informacji wywiadowi brytyjskiemu. Miał być kurierem transportującym elementy V2 wraz z raportem do Anglii. Jednak pojmanie Kocjana przez Gestapo uniemożliwiło jego udział w operacji. Natomiast akcja pod kryptonimem „Most III” została jednak z powodzeniem ukończona i raport dostarczony Aliantom w znacznej mierze przesądził o dalszych losach wojny.
Sam Kocjan, przesłuchiwany i więziony przez Gestapo w więzieniu na Pawiaku, został rozstrzelany w sierpniu 1944 roku. Miejsce jego pochówku nie jest znane.

[GZ]

Dowiedz się więcej…

Wiele instytucji, organizacji i indywidualnych pasjonatów zbierało oraz opracowywało informacje na temat Antoniego Kocjana i jego działalności. Poniżej zamieszczamy wybór treści dostępnych on-line. Jeśli zainteresowała Was ta postać – zachęcamy do zapoznania się z informacjami źródłowymi.

Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie w ramach przygotowywanych w minionych sezonach wystaw i wydarzeń przybliżało postać Antoniego Kocjana oraz jego osiągnięcia. W 2023 roku w Muzeum Lotnictwa Polskiego udostępniana była wystawa czasowa pt. Antoni Kocjan i jego konstrukcje. Więcej na jej temat można znaleźć w artykule: https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/krakow/konferencja-w-muzeum-lotnictwa-polskiego-wkrakowie-antoni-kocjan-i-jego-konstrukcje

Kolejnym ważnym wydarzeniem była prezentowana na przełomie 2024/2025 wystawa przybliżająca historię wykradzenia tajemnicy rakiet V2 oraz organizacji operacji Most. Więcej na ten temat można przeczytać w artykule opublikowanym przez Muzeum Lotnictwa: Wykradzenie tajemnicy V2 i operacje „Most” – relacja z wernisażu – Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie

W zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego znajdują się również przykłady maszyn zaprojektowanych przez Antoniego Kocjana: szybowiec WWS Wrona bis (WWS Wrona bis – Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie)  i szybowiec IS-B Komar 49 (https://muzeumlotnictwa.pl/wystawy/is-b-komar-49/).

Artykuł Naukowcy i inżynierowie polscy w walce z Niemcami 1939–1945: Antoni Kocjan dostępny na stronie internetowej Muzeum Powstania Warszawskiego: https://www.1944.pl/artykul/naukowcy-iinzynierowie-polscy-w-walce-z-niemca,5125.html

Film dokumentalny „Antoni Kocjan. Człowiek, który zatrzymał rakiety V” z 2020 roku przybliżający postać Antoniego Kocjana oraz jego zasługi dla lotnictwa i pracy wywiadowczej Polskiego Państwa Podziemnego i wywiadu alianckiego w czasach II wojny światowej dostępny jest na platformie VOD Telewizji Polskiej. https://vod.tvp.pl/programy,88/geniusze-i-marzyciele-odcinki,318794/odcinek-10,S01E10,1572098

Antoni Kocjan urodził się we wsi Skalskie (obecnie dzielnica Olkusza), a jego rodzinny dom z 1862 roku zachował się do dnia dzisiejszego. Został jednak przeniesiony do Rabsztyna i tam zrekonstruowany. Więcej na temat można przeczytać na stronie:
https://visitmalopolska.pl/obiekt/-/poi/chata-kocjana-rabsztyn

W Zabawie (powiat tarnowski) znajduje się Muzeum Operacji Most III utworzone przez ks. Zbigniewa Szostaka Kustosza Sanktuarium bł. Karoliny Kózkówny w Zabawie. Więcej na ten temat można przeczytać w artykułach: https://pl.wikipedia.org/wiki/Operacja_Most_(Wildhorn ),
https://www.it.tarnow.pl/hangar-muzeum-w-zabawie-ukonczony-opowiada-o-operacji-iii-mostczyli-bohaterskiej-akcji-ak-na-ziemi-tarnowskiej/

Opracowanie: G. Zielińska